Pełnomocnictwo

Często nawet w życiu codziennym w różnych sytuacjach mniej lub bardziej formalnych mamy do czynienia z pełnomocnictwem. Czym jest pełnomocnictwo? Pełnomocnictwo to nic innego jak upoważnienie dane innej osobie do działania w czyimś imieniu. Pełnomocnictwo może mieć charakter ogólny lub dotyczyć poszczególnych czynności. Pełnomocnictwo ogóle upoważnia do działania w imieniu mocodawcy (osoby która udzieliła pełnomocnictwa) we wszystkich czynnościach tzw zwykłego zarządu (zwykłe bieżące czynności). Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj. Natomiast pełnomocnictwo szczególne upoważnia do danej czynności i udzielane jest wówczas gdy taki obowiązek wynika z ustawy np. podpisanie w czyimś imieniu weksla.

Pełnomocnik musi działać w granicach swojego upoważnienia czyli może dokonywać tylko takich czynności do jakich mocodawca go upoważnił.

Można udzielić komuś pełnomocnictwa na nas określony lub bezterminowo.

Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Druga strona umowy może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy.

Jeśli mocodawca nie potwierdzi tej czynności (np. zawartej umowy) ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu czyli tzw fałszywy pełnomocnik, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu. Czyli wszelkie konsekwencje swojego działania poniesie pełnomocnik samodzielnie.

Jeśli chodzi o formę pełnomocnictwa to jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Dobrym przykładem jest umowa sprzedaży nieruchomości, która pod rygorem nieważności musi mieć formę aktu notarialnego tym samym także pełnomocnictwo musi być udzielone w formie aktu notarialnego.

Jeśli chodzi o pełnomocnictwa udzielane do przetargów do nabycia nieruchomości od Agencji Nieruchomości Rolnych to o ile pełnomocnictwa jedynie do uczestniczenia w przetargu wystarczyło by udzielić w formie pisemnej, o tyle do zawarcia umowy zakupu nieruchomości konieczne jest pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego, gdyż taka forma umowy jest wymagana do zawarcia umowy przenoszącej  własność nieruchomości. Przy udzieleniu jednego pełnomocnictwa do uczestniczenia w przetargu i równocześnie do ewentualnego zawarcia umowy konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego.

Natomiast zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie. W takich sytuacjach pełnomocnictwo udzielone w innej formie jest nieważne.

Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa. Umocowanie wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik obowiązany jest zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa.

Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności w jego imieniu, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć. Czyli jeśli pełnomocnik po odwołaniu pełnomocnictwa zawrze umowę z imieniu osoby reprezentowanej to umowa jest ważna jeśli druga strona nie miała wiedzy na temat odwołania pełnomocnictwa.

Ważne jest to, że co do zasady pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo, że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy.

Ciekawostką może być fakt iż możliwe jest nawet zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika. Zgodnie bowiem z brzmieniem z art 6 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sąd z ważnych powodów może zezwolić, żeby oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński zostało złożone przez pełnomocnika. Przepisy jednak nie określają definicji tych ważnych powodów. W związku z tym przesłankę tę sąd musi badać w każdym przypadku indywidualnie. Zdanie to potwierdza Sąd Najwyższy, który w Uchwale Składu Siedmiu Sędziów Izby Cywilnej zauważył, że „Za ważne powody w rozumieniu kodeksu rodzinnego i opiekuńczego należy uznać tylko takie okoliczności, które w świetle zasad współżycia społecznego usprawiedliwiają odstąpienie od obowiązku jednoczesnego stawienia się przyszłych małżonków przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego dla złożenia oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. Żadna zatem z góry określona sytuacja osoby ubiegającej się o zezwolenie jej na złożenie przez pełnomocnika oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński, w szczególności także fakt jej zamieszkiwania za granicą oraz związane z tym trudności przyjazdu do Polski, nie mogą być same przez się uznane za ważne powody w rozumieniu powołanego wyżej przepisu”. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i wymieniać osobę, z którą małżeństwo ma być zawarte.

Specyficznym rodzajem pełnomocnictwa jest prokura. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Osoby którym udzielono tego rodzaju upoważnienia nazywamy prokurentami. Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie. To znaczy, że gdy prokura ma charakter łączny to kilku prokurentów powinno działać wspólnie przy danej czynności np. we dwóch podpisywać umowę w imieniu danego przedsiębiorcy, którego reprezentują. Prokura może być w każdym czasie odwołana. Prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy. Prokura wygasa też ze śmiercią prokurenta. Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania (m.in. ile osób łącznie ma współdziałać). To zgłoszenie umożliwia osobie zainteresowanej wgląd w rejestr danego przedsiębiorcy i sprawdzenie prawidłowości reprezentacji np. przy podpisaniu umowy tzn zweryfikowanie czy dana osoba może składać podpis w imieniu przedsiębiorcy, a jeśli tak czy może działać sama czy jest wymagane łączne działanie kilku osób. Wystarczy spojrzeć w aktualny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego danego przedsiębiorcy. Wglądu do zapisów rejestru możemy też dokonać za pośrednictwem internetu na stronie ministerstwa sprawiedliwości: www.ms.gov.pl w zakładce „rejestry i ewidencje”.

W praktyce mamy do czynienia też z pełnomocnictwami procesowymi czyli takimi, które upoważniają do działania w czyimś imieniu w sądzie. Pełnomocnictwo procesowe ogólne jest to pełnomocnictwo do prowadzenia wszystkich spraw sądowych w imieniu danego mocodawcy. Z kolei pełnomocnictwo szczególne uprawnia pełnomocnika do działania za mocodawcę w konkretnej sprawie toczącej się aktualnie przed sądem. Pamiętać należy o tym, że w niektórych rodzajach spraw konieczne będzie pełnomocnictwo do prowadzenia poszczególnej sprawy. Takie wymagania stawiane są przez przepisy kodeksu postępowania cywilnego np. w zakresie prowadzenia spraw strony w sprawach małżeńskich i sprawach ze stosunku między rodzicami, a dziećmi.

Udzielając zatem pełnomocnictwa musimy przede wszystkim ustalić w jakiej formie powinno być udzielone by było ważne, precyzyjnie określić osobę pełnomocnika,  zakres pełnomocnictwa (czyli opis czynności do jakich go upoważniamy) i ewentualnie czas na jaki zostaje udzielone upoważnienie.