Przedawnienie w polskim prawie cywilnym

Co oznacza sformułowanie, że jakieś roszczenie jest przedawnione? To dobrze dla dłużnika czy dobrze dla wierzyciela?

Instytucja przedawnienia jest uregulowana w kodeksie cywilnym (art. 117 kc i następne) Przedawnienie roszczenia majątkowego daje możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia po upływie określonego prawem terminu. Zgodnie z art. 118 kc Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. To są podstawowe terminy przedawniania. Świadczenie okresowe to świadczenie pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku, powtarzające się w określonych odstępach czasu, niestanowiące jednak z góry ustalonej całości (przykładowo: renta, czynsz, alimenty). Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Zatem nigdy nie będzie tak, że sąd uwzględni upływ terminu przedawnienia z urzędu, a jedynie na zarzut dłużnika. W praktyce wygląda to tak, że w pierwszym piśmie kierowanym do sądu chcąc się bronić tym, że czas na dochodzenie danego roszczenia już minął, trzeba podnieść zarzut przedawnienia. Czyli powinno to nastąpić albo w odpowiedzi na pozew, albo w zarzutach/sprzeciwie od nakazu zapłaty w zależności od rodzaju postępowania. Gdy sąd podzieli nasze stanowisko, wówczas roszczenie powoda zostanie oddalone i wygramy sprawę.

Często się zdarza, że wierzytelności np. firm telekomunikacyjnych, banków są sprzedawane innym podmiotom i firmy te dochodzą swoich należności już po upływie terminu przedawnienia. Mają oczywiście do tego prawo, ale dłużnik ma wówczas prawo skorzystać z zarzutu przedawnienia i skutecznie się wybronić w sprawie sądowej.

Ważne jest też zagadnienie przerwania biegu przedawnienia bo wpływa ono na czas w ciągu jakiego można dochodzić należności. Bieg przedawnienia przerywa się:

  1. przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
  2. przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
  3. przez wszczęcie mediacji.

Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Zatem jeśli zaistnieje któraś z przesłanek przerwania biegu przedawnienia to potem od nowa liczymy czas przedawnienia. Np. jeśli termin przedawnienia wynosi 3 lata i pod koniec trzeciego roku zawrzemy z wierzycielem ugodę w której stwierdzimy, że potwierdzamy wysokość długu i zobowiązujemy się do spłaty w określonym terminie to od chwili zawarcia tej ugody bieg przedawnienia biegnie na nowo i od nowa liczymy 3 lata. Takie uznanie roszczenia może mieć charakter wyraźny lub dorozumiany. Z wyraźnym uznaniem długu będziemy mieli do czynienia przypadku, o którym pisałam wyżej czyli po wyraźnym stwierdzeniu na piśmie, że daną wysokość długu potwierdzamy i zobowiązujemy się go spłacić. Tak często robią wspomniane firmy windykacyjne prosząc o podpisanie porozumienia, ugody. Uznanie niewłaściwe natomiast jest oświadczeniem wiedzy dłużnika (mogącym mieć na przykład formę wypowiedzi lub innego działania) wyrażającym jego świadomość istnienia roszczenia. Warte podkreślenia jest, że uznanie długu, by było skuteczne, nie wymaga zachowania żadnej szczególnej formy. Mając na uwadze przedstawione wyżej cechy, w orzecznictwie sądów za uznanie długu (roszczenia), poza oświadczeniem dłużnika, w którym uznaje on swój dług, uznane zostały w szczególności następujące czynności dłużnika:

  • zawarcie z wierzycielem ugody dotyczącej roszczenia,
  • częściowe spłacenie długu,
  • zapłata odsetek od należności stanowiącej dług,
  • prośba o rozłożenie należności na raty lub odroczenie terminu płatności,
  • prośba o umorzenie całości lub części długu,
  • ustanowienie zabezpieczenia,
  • potwierdzenie salda.

W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji (czyli pkt 1 i 3 wyżej powołany), przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Przedawnieniu ulegają także należności stwierdzone prawomocnym wyrokiem lub ugodą sądową. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.

W przypadku roszczeń stwierdzonych tytułem egzekucyjnym wszczęcie egzekucji i zakończenie jej jako nieskutecznej postanowieniem komornika powoduje, że od czasu prawomocnego umorzenia postępowania egzekucyjnego termin przedawnienia biegnie na nowo. Wierzyciel ma znowu 10 lat na dochodzenie swoich należności i może poczekać aż sytuacja dłużnika ulegnie poprawie i być może uda mu się w przyszłości przynajmniej część długu wyegzekwować.

Warto zatem zanim zapłacimy dług, który powstał jakiś czas temu zastanowić się chwilę czy jeszcze musimy.

W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostaję do Państwa dyspozycji.